Bebekler pandemiden nasıl etkileniyor? Bebek ve küçük çocuklarla pandemi…

Sosyal etkileşim ve farklı uyarana ihtiyaç duyan bebeklerin gelişimi pandemiden nasıl etkilendi? Pandemide bebek ve küçük çocukların gelişimi için ne yapmalı? Yanıtları haberimizde…

Pandeminin başından beri bebeklerin birçoğu sosyal etkileşimden uzak kaldı. Pandemi bebekleri toplu taşıma, kalabalık kutlamalar, oyun grupları veya akraba toplantılarından kaçınılan bir dünyaya adım attı. Sosyal-duygusal öğrenme için önemli olan yüz ifadelerini maskeler sebebiyle göremedi. Özellikle de dezavantajlı durumda olan ailelerin çocukları pandeminin etkilerini en çok yaşayan kesim oldu. Pandeminin bebek ve küçük çocuklara etkilerini ölçmek için kapsamlı araştırmalara ihtiyaç olsa da uzmanların bazı tahminleri var. Süregelen araştırmalar ise henüz analiz aşamasında.

Hayatın ilk ayları ve yılları bir çocuğun uzun vadeli sağlığı için hayati önem taşıyor. Bebek beyin gelişimi, ilk yılda olağanüstü bir hızla gerçekleşiyor. Bu gelişim büyük ölçüde beynin gelişen mimarisini uyaran, ayarlayan ve geliştiren sosyal deneyimlerle şekilleniyor. Araştırmacılar, birçok bebeğin pandemi kısıtlamalarının hafiflemesi ile yeni gelişme fırsatları yakalayacağını düşünse de hala bilinmeyen çok şey bulunuyor. Özellikle de 2021-2022 kışının koşulları öngörülemediği için ebeveynlere yine çok iş düşüyor.

Çocukların akademik becerileri etkilenebilir
Gelişim psikoloğu Aliza W. Pressman, NYTimes’a aktardığı görüşlerinde akademik becerilerde ve zihinsel yürütme işlevlerinde bir miktar kolektif gecikme olacağını tahmin ediyor. Sözünü ettiği yürütme işlevi ve öz düzenleme becerileri, üç tür beyin işlevine bağlı: çalışma belleği, zihinsel esneklik ve öz denetim. Bu işlevler birbiriyle oldukça ilişkili. Yürütme işlevi becerilerinin başarılı bir şekilde uygulanması, bu üç beyin işlevinin birbirleriyle koordineli olarak çalışmasını gerektiriyor.
• Çalışma belleği, farklı bilgi parçalarını tutma ve kullanma becerisini içeriyor.
• Zihinsel esneklik, farklı taleplere yanıt olarak dikkati sürdürmeye, farklı ortamlarda farklı kurallar uygulamaya yardımcı oluyor.
• Öz denetim ise öncelikler belirlemeyi ve dürtüsel eylemlere veya tepkilere direnebilmemizi sağlıyor.

Çocukların yürütme işlevi ve öz düzenleme becerileri, öğrenme ve gelişim için çok önemli. Olumlu davranışları mümkün kılarak sağlıklı seçimler yapmayı sağlıyorlar. Dolayısıyla hem bireye hem de topluma faydaları bulunuyor. Bu işlevler için sosyal ortamlar oldukça önemli.

Uzmanlara göre bebekler ve küçük çocuklar, Covid-19 şartları sebebiyle her şeyden önce sosyal öğrenme fırsatlarını kaçırıyor. Sosyal etkileşim eksikliğinin ileriki yıllarda okula hazır bulunuşluk durumunu etkileyebileceği söyleniyor. Neyse ki bebekler ve küçük çocuklar için pandemide yaşanan izolasyonun görece avantajları da yok değil.

Sosyal öğrenme fırsatları azalıyor
Uyarıcılar ve çeşitlilikler içeren duyarlı bir ortam, bebeği birçok gelişim alanında destekliyor. Dil gelişimi, zihinsel faaliyetler ve duygusal-sosyal yetkinliklerin gelişimi sosyal etkileşimle hızlanıyor. Çevresel girdiler beyni esnek hale getiriyor. Ancak bu, bebeklerin stres etkilerine karşı oldukça hassas olduğu anlamına da geliyor. Dolayısıyla sosyal etkileşimin niteliği asıl öne çıkan faktör haline geliyor.

Oxford Brookes Üniversitesi’nde çocuk gelişimi uzmanı olan Dr. Nayeli Gonzalez-Gomez, “Eğer bebek çoğu zamanını kapalı mekânda geçiriyorsa, ona sosyal dünyanın nasıl işlediğini öğretecek pek çok etkileşimi kaçırıyor. Uzun vadeli etkinin ne olacağını bilmiyoruz. Ancak bu, göz önünde bulundurulması gereken bir şey” diyor. The Guardian Gazetesi’ne konuşan Gomez, “Oyun grupları gerçekten önemli” diyerek ekliyor; “Zenginleştirici faaliyetler sağlıyorlar ve çocuğun gelişimini destekliyorlar, ebeveynler için de sosyalleşme ortamı sunuyorlar. Hem bebekler hem de ebeveynleri bunlardan mahrum kaldı.”

Pandeminin bebek ve küçük çocukların gelişimine olan etkilerini iki şekilde yorumlamak mümkün. Pandemi öncesi dünyada çocuklar için akran etkileşimi kuracakları oyun grupları, AVM’lerdeki oyun salonları, kalabalık doğum günü kutlamaları, bazı şehirlerdeki parti evleri ve bunlar gibi birçok aktivite alanı vardı. Özellikle şehir yaşamındaki bazı bebekler ihtiyaçları olmayan miktarda uyarana buralarda maruz kalıyordu. Pandemi ile birlikte sadeleşen yaşamın yetişkinler için basit gibi görünse de bebekler için yeterince zengin olabileceği söyleniyor. Bu da bebeğe bakım veren kişinin kurduğu özenli bağ ile sağlanıyor. Dolayısıyla “Pandemi yüzünden bebeğimin gelişimi geride kaldı” veya “sekteye uğradı” diye üzülmek yerine eldeki koşullar içindeki deneyimlere odaklanmak iyi fikir olabilir. Elbette güvenli şekilde sosyal etkileşim fırsatlarını da değerlendirmek…

Pandemide bebeklerin gelişimi için neler yapılabilir?
Kendi stresiniz üzerinde çalışın
Öncelik: Güvenli bağlanma

Bebeğinizle etkileşim halinde olun

Telafi mümkün!
Her şey bir oyun fırsatı olabilir
Sosyalleşme için önce güven duygusu!
Gelişim psikoloğu Dr. A. Pressman, bebeğin sosyalleşmesi için mutlaka sosyal etkileşimin şart olmadığını, sosyalleşmenin başka faktörlerden etkilendiğini söylüyor ve “Pek çok sosyal etkileşimin bir bebeği daha sosyal hale getireceği biraz efsane” diyor. “Mizaç işin içine giriyor – ancak güvenli bir şekilde bağlanan bir bebeğin kendilerinin anlamlı bağlar yaratma olasılığı daha yüksektir. Güvenli ve öngörülebilir bir ortam, büyüdükçe dünyayı keşfetme konusunda kendilerini daha güvende hissetmelerini sağlıyor.”

Rutinlerin avantajlarından faydalanın
Bazen zor olsa da… Bebeğinizle olmanın tadını çıkarın
Bebekle baş başa olmak anne için oldukça zor olsa da bir daha geri gelmeyecek bu zamanları baş başa geçirmek aslında paha biçilemezdir. Bebek için bakımvereniyle olan düzenli etkileşim çok önemlidir. Kendinize küçük bir sosyal etkileşim ağı oluşturduktan sonra, bebeğinizle baş başa geçirdiğiniz vakitleri olabildiğince verimli kılmaya çalışın. Bunun içinse çok fazla şeye ihtiyacınız yok! Birlikte dans etmek, yastık ve minderlerden parkur hazırlamak, duyuları uyaran oyuncaklarla oynamak, ev işlerini birlikte yapmak aslında bebeğiniz için gerçek bir hayat okuludur.

Derleyen ve çeviren: Senem Tahmaz
Referanslar:
Clint Witchalls “Pandemic babies: how COVID-19 has affected child development” (2021) Şuradan alındı: https://theconversation.com/pandemic-babies-how-covid-19-has-affected-child-development-155903
NYTimes “How the Pandemic Is Affecting What Babies and Toddlers Learn” (2020) Şuradan alındı: https://www.nytimes.com/2020/10/14/education/learning/babies-toddlers-pandemic.html
Harvard Uni. Center on the Developing Child “Executive Function , Self-Regulation” Şuradan alındı: https://developingchild.harvard.edu/science/key-concepts/executive-function/